خطبه متقین مشهور به خطبه همام می باشد و شارحین نهج البلاغه به خطبه متقین از جهات مختلف ۱- اخلاقی ۲- عرفانی ۳- اصلاحی و ... توجه داشته اند و به شرح و تفسیر آن پرداخته اند.
ویژگی اول: مراقبت از زبان
ویژگی دوم: پوشیدن لباس متعادل
ویژگی سوم: راه رفتن همراه با تواضع
ویژگی چهارم: پرهیز از نگاه حرام
ویژگی پنجم: تحصیل علم نافع
ویژگی ششم: پرهیز از رفاه طلبی
ویژگی هفتم: عشق و محبت به خدا
ویژگی هشتم : ادراک عظمت خدا
ویژگی نهم: مشاهده بهشت و دوزخ
ویژگی دهم: داشتن قلب محزون
ویژگی یازدهم: رعایت حق الناس
ویژگی دوازدهم: پرهیز از تن پروری
ویژگی سیزدهم: پرهیز از زیاده خواهی
ویژگی چهاردهم: شیعیان أمیرالمؤمنین با عفت هستند و پاک زندگی میکنند.
ویژگی پانزدهم این است که صَبَرُوا أَيَّاماً قَصِيرَةً أَعْقَبَتْهُمْ رَاحَةً طَوِيلَةً؛ در دنیا صبر و مقاومت میکنند در نتیجه آخرتی راحت و خوش خواهند داشت.
ویژگی شانزدهم این است که أَرَادَتْهُمُ الدُّنْيَا فَلَمْ يُرِيدُوهَا؛ دنیا آن ها را می خواهد اما آن ها دنیا گریز هستند.
ویژگی هفدهم این است که أَسَرَتْهُمْ فَفَدَوْا أَنْفُسَهُمْ مِنْهَا؛ دنیا به دنبال اسارت آنهاست اما آنها با فدا کردن جانشان از بند دنیا رها شده اند.
ویژگی هجدهم این است که أمَّا اللَّيْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ تَالِينَ لِأَجْزَاءِ الْقُرْآنِ شبها در نماز شب مشغول قرائت قران هستند.
ویژگی نوزدهم و بیستم این است که نماز شب میخوانند و در نماز شب از خدا می خواهند که خدایا ما را از اسارت گناه و هوای نفس آزاد کن.
ویژگی بیست و یکم این است که افراد متقی بردبار بوده و بدون عصبانیت مشکلات را حل میکنند وَ أَمَّا النَّهَارَ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ؛ شیعیان خاص در روز بردبار بوده و عالمانه رفتار می کنند.
ویژگی بیست و دوم این است که آنها در روز به دنبال نیکوکاری و خدمت خالصانه هستند و حضرت با تعبیر أَبْرَارٌ أَتْقِيَاءُ آن را بیان فرمودند.
ویژگی بیست و ششم را حضرت با عبارت فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ قُوَّةً فِي دِينٍ بیان فرمودند یعنی شیعیان خاص اقتدار دینی داشته و در سختیها دین خود را حفظ میکنند.
ویژگی بیست و هفتم: احتمال سنجی است وَ حَزْماً فِي لِينٍ یعنی شیعیان خاص دارای دور اندیشی و همراه با نرمی در رفتار میباشند.
ویژگی بیست و هشتم: ایمان همراه با یقین است وَ إِيمَاناً فِي يَقِين
ویژگی بیست و نهم و سیم: حرص در فراگیری علم و علم همراه با حلم میباشد فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ ... حِرْصاً فِي عِلْمٍ وَ عِلْماً فِي حِلْمٍ