بردباری و حلم یکی از ویژگیهای شیعان با تقواست که أمیرالمؤمنین علیه السلام بیان فرمودند حضرت در خطبۀ 184 نهج البلاغه که به خطبۀ متقین مشهور است چنین می فرمایند:وَ أَمَّا النَّهَارَ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ؛ شیعیان خاص در روز بردبار بوده و عالمانه رفتار می کنند.
وَ أَمَّا النَّهَارَ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ؛ شیعیان خاص در روز بردبار بوده و عالمانه رفتار می کنند.
افراد باتقوا روز را چگونه سپری می‌کنند؟ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ؛ عصبانی نمی‌شوند، کارشان عالمانه است. برای حل مشکل راه‌های متعددی وجود دارد، انسان وقتی راه را بلد نباشد تلاش می‌کند با عصبانیت مشکل را حل کند. در مواجه با مشکلات مردم نمی‌توان بی‌تفاوت بود، عصبانی شدن نیز مشکلی را حل نمی‌کند بلکه افزون می‌کند لذا شیعیان واقعی روش حل مشکل را می‌دانند و کارشان عالمه است و در برابر مشکلات عصبانی نمی‌شوند.
شخصی از أمیرالمؤمنین پرسید خیر ما در چیست؟ می‌خواهیم خوب باشیم چه کار کنیم؟ حضرت فرمودند: «لَيْسَ اَلْخَيْرُ أَنْ يَكْثُرَ مَالُكَ وَ وَلَدُكَ وَ لَكِنَّ الْخَيْرَ أَنْ يَكْثُرَ عِلْمُکَ وَ أَنْ يَعْظُمَ حِلْمُکَ وَ أَنْ تُبَاهِيَ النَّاسَ بِعِبَادَةِ رَبِّکَ»؛ خوب بودن به داشتن مال و اولاد زیاد نیست اگر می‌خواهی خوب باشی علم و حلمت را زیاد کن «وَأَنْ تُبَاهِيَ النَّاسَ بِعِبَادَةِ رَبِّکَ» همچنین میزان عبادت و بندگی را ملاک بهاء و ارزش بدان و به آن مباهات کن و اگر به کسی احترام می‌گذاری و برایش بها و ارزشی قائلی، به خاطر این باشد که عبد خداست، نه بخاطر جلوه‌هایی که برای خودشان درست کرده‌اند.
شیعیان خالص از کنار مشکلات و مشکل آفرینان بی‌تفاوت نمی‌گذرند و عالمانه رفتار می‌کنند یعنی می‌دانند چگونه مشکل را حل کنند لذا عصبانی نمی‌شوند. در نهج البلاغه آمده است «أَوَّلُ عِوَضِ الْحَلِيمِ مِنْ حِلْمِهِ أَنَّ النَّاسَ أَنْصَارُهُ عَلَى الْجَاهِلِ»؛ وقتی طرف مقابل عصبانی شد شما عصبانی نشوید در این صورت اولین پاداش شما این است که مردم از شما طرفداری می‌کنند، یار دارید، قدرت دارید، فکر دارید و می‌توانید مشکل را حل کنید اما اگر عصبانی شوید دیگر نه یار دارید و نه می‌توانید فکر کنید زیرا «الحِدَّةُ ضَرْبٌ مِنَ الْجُنُونِ» ؛ عصبانیت و تندخویی گونه‌ای از جنون است. در این صورت چگونه می‌توانید مشکل را حل نمایید؟!
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: وقتی بین دو نفر دعوا می‌شود ، انسان سفیه شروع به بد گویی و فحاشی می‌کند، در این هنگام دو ملک پایین می‌آیند و به آن سفیه می‌گویند: «قُلْتَ وَ قُلْتَ وَ أَنْتَ أَهْلٌ لِمَا قُلْتَ وسَتُجْزَى بِمَا قُلْتَ»؛ هر چه دلت خواست گفتی در حالی که خودت شایستۀ این کلمات ناسزا هستی و به زودی مجازات این سخنان را خواهی دید! «وَ يَقُولاَنِ لِلْحَلِيمِ» اما به دیگری که حلم به خرج داده می‌گویند: «صَبَرْتَ وَ حَلُمْتَ سَيَغْفِرُ اَللَّهُ لَكَ إِنْ أَتْمَمْتَ ذَلِكَ»؛ صبر کردی و حلم به خرج دادی، مغرفت الهی برای تو است البته به شرطی که تا آخر همینطور باشی. «فَإِنْ رَدَّ اَلْحَلِيمُ اِرْتَفَعَ اَلْمَلَكَانِ» ؛ اما اگر این هم از کوره در رفت و به طرف مقابل ناسزا گفت آن دو ملک از پیش آنها می‌روند.
ملائک کار را آسان می‌کنند کمک ما در تکوینیات هستند، اما کسی که عصبانی می‌شود نه کمک آسمانی دارد نه یار زمینی و نه فکر درونی.
وَ أَمَّا النَّهَارَ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ؛ افراد با تقوا در طول روز با اندیشه و علمشان، با یاری که خداوند در مردم بر آنها قرار می‌دهد با ملکوتی بودنشان مشکلات را حل می‌کنند.
لازم نیست هر کسی هر حرفی زد جوابش را بدهیم این شعر منسوب به حضرت علی علیه‌السلام است:
| و لقد امرّ على اللئيم يسبني | فمضيت ثمة قلت لا يعنيني |
یک انسان بی شخصیتی به من بد گفت توجهی به او نکردم و گفتم: مقصودش من نبودم وجواب او را نیز ندادم.
اگر مگسی درِ گوش شما وزوز کرد آیا شما نیز باید بروید در گوش او وزوز کنید؟! رهایش کنید! قرار نیست که ما مسائل را با عصبانیت جواب بدهیم. این یک مرحله‌ای برای متقین است که مشکلات را بدانند و راه حلهای متعددی برای حل آن بلد باشند و با حلم و بردباری مسئله را حل کنند.
دانلود شرح صوتی خطبه متقین جلسه ۸